Amsterdam

Is een grootstedelijke gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt 825.080 inwoners (31 maart 2015, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van ongeveer 219 km² (waarvan een kwart water). In de gehele agglomeratie (de Stadsregio Amsterdam) wonen ongeveer 1.500.000 mensen. Hoofdplaats is Amsterdam.

Stadsdelen

De Gemeente Amsterdam kent, net als de gemeente Rotterdam, een voor Nederland bijzonder bestuurlijk stelsel: de gemeente is verdeeld in stadsdelen. Sinds de herindeling per 1 mei 2010 is de stad verdeeld in 7 stadsdelen met een eigen bestuur en het vanuit de centrale stad bestuurde Westelijk Havengebied (Westpoort).

De stadsdelen hebben tussen de 80.000 en 140.000 inwoners en hebben daarmee de omvang van een middelgrote gemeente. Het zijn ook in vergaande mate autonome gemeenten: alle gemeentelijke taken en bevoegdheden zijn aan hen overgedragen met uitzondering van enerzijds de zogemaande A-taken die de Gemeente Amsterdam in de Verordening op de Stadsdelen uitdrukkelijk aan het centrale bestuur (de Centrale Stad) heeft voorbehouden en anderzijds de speciale bevoegdheden van de burgemeester (openbare orde, e.d.) waarvan de wet overdracht niet toestaat. De stadsdelen zijn dus onder andere verantwoordelijk voor:

• bouw en onderhoud van woningen, bouwvergunningen voor woningen, kantoren en bedrijven, de ruimtelijke inrichting, het bouwtoezicht.
• beheer en onderhoud van vrijwel de gehele openbare ruimte, het lokale verkeers- en parkeerbeleid.
• lokaal-gemeentelijke taken op het gebied van welzijn, sport, onderwijs, kunst en cultuur. Ondersteuning van de instellingen op die gebieden.
• het grootste deel van de gemeentelijke dienstverlening aan de bevolking (reiniging, openbare verlichting, stadstoezicht, allerhande informatie en vergunningen).
• voor bevolkingszaken (een burgemeestersbevoegdheid) kan men ook op het stadsdeelkantoor terecht.

Alle wetten en regels die Nederland kent voor gemeenten, gelden op overeenkomstige wijze voor de stadsdelen. Dat geldt ook voor hun inrichting. Zo is er een Stadsdeelraad (op dezelfde wijze gekozen als een gemeenteraad), een Dagelijks Bestuur (B&W), een DB-voorzitter (burgemeester), enz. Enige uitzondering: de stadsdelen kennen een (door de Raad) "gekozen burgemeester" (de DB-voorzitter).

De stadsdelen hebben een volwaardig ambtelijk apparaat (zoals gemeenten dat hebben) en kunnen beschikken over een eigen budget. Een belangrijk deel van het gemeentelijk budget van Amsterdam is via het Stadsdeelfonds (à la het Gemeentefonds) overgedragen aan de stadsdelen en staat vrij tot hun beschikking.

Het initiatief voor dit stelsel werd genomen door Michael van der Vlis (PvdA-rapport Macht voor de wijken, 1972) die later als wethouder ook een stevige rol speelde bij de invoering. De stadsdelen werden successievelijk ingesteld. Noord en Osdorp waren de pioniers (1981). Toen uit onderzoek (onder andere opiniepeilingen onder de bevolking) bleek dat de stadsdelen heel behoorlijk aan hun doelstellingen (een effectiever en efficiënter bestuur, dichter bij de bevolking) voldeden kwamen er in 1987 nog vier bij en in 1990 nog tien, zodat er toen 16 stadsdelen waren. In 1998 waren er enkele fusies en in 2002 werd het Stadsdeel Centrum als laatste ingesteld. Van 2002 tot 1 mei 2010 telde Amsterdam 14 stadsdelen, sindsdien zijn het er 7.